Bij Sibelga is flexibiliteit niet zomaar een concept. Samen met de dimensionering en het dynamisch beheer is flexibiliteit een essentiële pijler van een algemene strategie die het elektriciteitsnet in balans moet houden.
De energietransitie houdt steeds meer nieuwe toepassingen in voor het net: het opladen van elektrische voertuigen, de gedecentraliseerde energieproductie en het toenemend gebruik van warmtepompen.
Die veranderingen leiden tot pieken van de productie en het verbruik. Dat zorgt dan weer voor nieuwe uitdagingen om de stabiliteit van het elektriciteitsnet te garanderen.
Hoe inspelen op die ontwikkelingen? Door het net te versterken, via technologische innovatie én tariefstrategieën.
In die context is er de komende jaren een steeds belangrijkere rol weggelegd voor flexibiliteit.
Wat is flexibiliteit precies?
Flexibiliteit is het vermogen van een klant om zijn elektriciteitsverbruik of -productie aan te passen met als doel de overbelasting van het net te voorkomen.
Wat betekent dat in de praktijk? Klanten aanmoedigen om bijvoorbeeld hun elektrische auto op zondagmiddag op te laden, wanneer de zonneproductie hoog is en het net weinig belast wordt. Dus niet 's avonds om 18 uur, wanneer iedereen net thuis is van het werk en de vraag het grootst is.
Er zijn 2 manieren om die aanpassing door te voeren:
- Ofwel als reactie op tariefstimulansen. Dat noemen we impliciete flexibiliteit.
- Ofwel als reactie op signalen van het net. Dat is expliciete flexibiliteit.
Sibelga: een belangrijke speler in de flexibiliteit
Voor Sibelga is er als marktfacilitator een sleutelrol weggelegd in de ontwikkeling van de flexibiliteit. Wat houdt die rol precies in?
- Een nauwkeurige en transparante meting van de gegevens verzekeren.
- Een toegangsregister bijhouden als link tussen de verschillende marktspelers.
- De markt de nodige signalen leveren om te kunnen functioneren, zoals kortetermijnvoorspellingen of realtimegegevens.
Waarom flexibiliteit?
Flexibiliteit heeft veel voordelen voor de Brusselaars, zowel economisch als ecologisch.
Door het gebruik van de bestaande middelen te optimaliseren, zijn bepaalde investeringen niet meer nodig of kunnen ze soepeler worden ingepland. Flexibiliteit helpt dus om de distributiekosten voor de verbruikers te verlagen.
De flexibiliteit is ook van essentieel belang voor de stabiliteit van het elektriciteitsnet. Door de vraag aan te passen aan het beschikbare aanbod blijft het net in evenwicht (tijdens verbruiks- of injectiepieken) en voorkomen we black-outs of stroomonderbrekingen als gevolg van onevenwichten.
Het is ook een kans voor de consumenten en de bedrijven om een onbenut potentieel te valoriseren (voorbeeld) en tegelijkertijd bij te dragen aan een duurzamer beheer van de energiebronnen.
Waar staan we?
Naar een 360°-beeld
De smart grid en de slimme meter zijn fundamentele elementen van deze transformatie. Ze zijn van belang om de energiestromen te volgen en gegevens in realtime terug te koppelen. Die richting willen we dus uit en daartoe investeren we al verscheidene jaren in monitoring- en controletools voor het net.
Tariefstrategieën
Tegelijkertijd wint de impliciete flexibiliteit terrein dankzij de introductie van tariefstimulansen. Systemen zoals het tweevoudig tarief of recenter de dynamisch tarief moedigen de verbruikers al aan om hun verbruik te verschuiven naar momenten waarop de tarieven voordeliger zijn.
In dezelfde geest werken Sibelga en de regulator Brugel aan een nieuwe tariefstructuur om de druk op het elektriciteitsnet verder te verminderen. In plaats van het huidige tweevoudige tarief moet in de komende jaren een tarief met 3 tijdsblokken worden ingevoerd.
Deze stimulansen zijn essentieel voor een verantwoord gebruik van het elektriciteitsnet.
Wisselwerking tussen de acties op globaal en op lokaal niveau.
Het verbruik in realtime aanpassen
De expliciete flexibiliteit blijft zich snel ontwikkelen. Daardoor kunnen de verbruikers actief bijdragen aan het evenwicht van het elektriciteitsnet en daar financieel voordeel uit halen. Het is niet het systeem dat zich aanpast aan de vraag, maar de vraag die zich aanpast aan de capaciteiten van het systeem, met name de productie van de intermitterende productie van hernieuwbare energie (zon en wind).
De expliciete flexibiliteit richt zich vandaag vooral op klanten voor midden- en hoogspanning. Zo kunnen industriële of tertiaire sites hun flexibiliteitspotentieel beschikbaar stellen via aggregators zoals Flexcity or Centrica.
Tegelijk kent de flexibiliteitsmarkt voor laagspanning een forse groei. De diffuse aard van deze flexibiliteit vereist echter een grootschalige aggregatie om de drempels te bereiken die nodig zijn om deel te nemen aan de elektriciteitsmarkt.
Wat zijn onze projecten?
Prognoses van de staat van het net
De netbelasting kunnen voorspellen, is uiterst belangrijk om de energiebronnen proactief en reactief te kunnen beheren. Daarom analyseren we de gegevens om voorspellingen op korte termijn op te stellen over de staat van het net (D+1 tot D+7).
Nieuwe dynamische signalen
Door de activering van de expliciete flexibiliteit dreigen veel gebruikers hun elektriciteitsverbruik of -productie tegelijkertijd te wijzigen. Dat zou het lokale net kunnen overbelasten. Dynamische signaalsystemen of 'traffic lights' moeten dat tegengaan. Die systemen zullen geleidelijk aan de statische netstudies vervangen die oorspronkelijk ontworpen waren om de hoogspanning te beheren. Deze signalen zullen aangeven of de marktspelers hun flexibiliteit kunnen activeren zonder een lokaal probleem te creëren.
In dat kader zullen de distributienetbeheerders een gemeenschappelijke tool ontwikkelen om de nieuwe aanpak te harmoniseren. Tegelijkertijd zouden klanten rechtstreeks signalen kunnen ontvangen wanneer zich bepaalde risico’s voordoen. We denken daarbij aan een dreigende overbelasting of een verwacht tekort op het net.
Expliciete flexibiliteit voor laagspanning
Op lange termijn bestaat er een aanzienlijk potentieel om de laagspanningsklanten van expliciete flexibiliteit te voorzien. Residentiële klanten of kleine bedrijven zouden dan flexibiliteit kunnen aanbieden op het elektriciteitsnet. Deze markt bevindt zich nog in de beginfase, maar ontwikkelt zich snel en is veelbelovend.
Je huis als speler van het net
Stel, je hebt een elektrische boiler, een elektrische auto en een energiebeheersysteem dat wordt aangestuurd door een 'flexibiliteitsaggregator' m.a.w. een gespecialiseerd bedrijf dat je marktdeelname voor jou beheert.
Dankzij dat systeem passen je apparaten hun verbruik automatisch aan. 's Namiddags gebruikt het systeem de overvloedige elektriciteit die de zon en de wind opwekken om je boiler op te laden. 's Avonds, tijdens de vraagpiek, schakelt het die apparaten uit om de druk op het net te verlichten.
In ruil voor die transparante flexibiliteit en zonder dat je aan comfort inboet, word je ‘beloond’ (bijvoorbeeld via een lager tarief of een ander voordeel). Daar draait het precies om bij expliciete flexibiliteit: je krijgt voordelen om het elektriciteitsnet in balans te helpen houden en je wordt een proactieve speler in de energietransitie.
Laagspanningsklanten zouden expliciete flexibiliteit beschikbaar kunnen stellen.
Flexibele aansluitingen
Gelijktijdig kunnen andere oplossingen voor de expliciete flexibiliteit worden ingezet. Flexibele aansluitingen bijvoorbeeld, al zijn die nog niet beschikbaar in Brussel. Dankzij deze systemen kan de elektriciteitsinfrastructuur beter inspelen op schommelingen van de vraag. Bovendien bieden zij een effectief alternatief voor het optimaliseren van het gebruik van de energiebronnen.
Wat zijn de uitdagingen van de flexibiliteit?
Grid flexibility is a key issue in the current energy transition. However, it comes with a number of major challenges.
Impact op de markt
Een van de belangrijkste risico's van die grotere flexibiliteit is de congestie of verstoring van de markt. Raken de netten overbelast wegens een grote vraag of een variabele productie van hernieuwbare energie, dan kunnen er knelpunten ontstaan. Dat verstoort het evenwicht tussen vraag en aanbod.
Impact op de leveranciers
Er is nood aan eerlijke en billijke regels voor de deelname van de kleine verbruikers. De flexibiliteit die zij bieden zou namelijk een impact kunnen hebben op de inkomsten van energieleveranciers. Synergrid, dat de netbeheerders in België verenigt, buigt zich over die kwestie.
Gedragsprognose
Een andere uitdaging ligt in de moeilijkheid om de veranderingen in het gedrag van de energieconsumenten en -producenten precies te kwantificeren. De economische en regelgevende stimulansen moeten zorgvuldig worden afgestemd om het gewenste gedrag aan te moedigen zonder ongewenste effecten te creëren.
Verstrooiing van de spelers
Historisch gezien vereisen de flexibiliteitsmarkten hoge vermogensdrempels (bv. 1 MW voor de balanceringsmarkt van Elia). Dat maakt de individuele deelname onmogelijk en de aggregatie via Flexibility Service Providers (FSP's) onmisbaar.
Een volledige uitrol van slimme meters bij de huishoudens is eveneens een voorwaarde opdat gezinnen kunnen deelnemen aan de expliciete flexibiliteitsmarkt.
Een veranderende markt
De flexibiliteit van het elektriciteitssysteem biedt aanzienlijke mogelijkheden waardoor meer hernieuwbare energiebronnen kunnen worden geïntegreerd en de energie-efficiëntie kan worden verbeterd. Maar, daar tegenover staat een rigoureus beheer om de inherente uitdagingen te tackelen.
Vandaag belangt de flexibiliteit vooral klanten hoog- en middenspanning aan. Toch is de residentiële markt volop aan het veranderen. De aggregatie van de flexibiliteit van de huishoudens is een veelbelovende stap voorwaarts.
Wat brengt de toekomst?
Het is nog te vroeg om te kunnen bepalen welke oplossingen er moeten worden geïmplementeerd en wanneer. De uitdaging voor de komende jaren ligt in de analyse van al deze oplossingen en het testen van de meest relevante. Op die manier kunnen we efficiënt inspelen op de noden en werken aan een aangepast en eerlijk regelgevend kader.